"Forex" İşlemlerinde BSMV Uygulaması

"Forex" işlemlerinde BSMV ödenip ödenmeyeceği konusuna girmeden önce “Forex”in tanımına bakmak gerekir.

Bunun da, en geçerli olarak Sermaye Piyasası Kanunu mevzuatında tanımlanacağında şüphe yoktur.

Sermaye Piyasası Kanunu Tebliğine göre “Foreks” işlemi; yatırılan teminat tutarı karşılığında her türlü döviz, mal, kıymetli maden ve Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı olarak elektronik ortamda alım-satımı, şeklinde tanımlanmıştır.

Bu tanımdan sonra Banka ve sigorta muameleleri vergisinin konusu ve vergiyi doğuran olayı düzenleyen 13.07.1956 tarihli ve 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 28. maddesinde; “Banka ve sigorta şirketlerinin 10.06.1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’na göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.” denilmektedir.

Aynı Kanun’un 29. maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde, a rbitraj muameleleri ile Türkiye’de kurulu borsalarda gerçekleştirilen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine ilişkin muameleler ve bu muameleler sonucu lehe alınan paraların BSMV’den istisna edildiği, mükellefiyeti belirleyen 30. maddesinde, BSMV’yi banka ve bankerlerle sigorta şirketlerinin ödeyeceği, 31. maddesinde de, BSMV matrahının kural olarak 28. maddede yazılı paraların tutarı (lehe alınan para) olduğu, ancak kambiyo alım ve satım muamelelerinde matrahın kambiyo satışlarının tutarı olduğu, belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun’un 33. maddesinde ise, BSMV oranının kambiyo işlemlerinde binde bir, diğer işlemlerde %15 olduğu; ancak Bakanlar Kurulu’nun bu oranı bankalar arası mevduat muameleleri, bankalar ile 28.07.1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasası muameleleri ve diğer banka ve sigorta muameleleri için ayrı ayrı veya birlikte %1’e, kambiyo muamelelerinde ise sıfıra kadar indirmeye ve yukarıdaki oranları aşmayacak şekilde yeniden tespit etmeye yetkili olduğu, belirtilmiştir.

Bu maddenin verdiği yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulu’nca;

- Bankalar arası mevduat muameleleri sonucu lehe alınan paralara ilişkin BSMV oranını 01.09.1998 tarihli ve 23450 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 98/11591 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.09.1998’den itibaren %1’e,

- Kambiyo muamelelerinde satış tutarına ilişkin BSMV oranını 15.04.2008 tarihli ve 26848 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2008/13459 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.05.2008’den itibaren sıfıra,

- Genel BSMV oranını (Bakanlar Kurulu Kararı ile oranı farklı olarak belirlenmemiş diğer tüm işlemler için) 02.09.1998’den geçerli olmak üzere 98/11591 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile %5’e, indirmiştir.

Yukarıdaki Kanun maddelerinin incelenmesinden, Banka ve sigorta şirketlerinin 10.06.1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’na göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paraların banka ve sigorta muameleleri vergisine tabi olduğu, arbitraj muameleleri ile Türkiye’de kurulu borsalarda gerçekleştirilen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine ilişkin muameleler ve bu muameleler sonucu lehe alınan paraların BSMV’den istisna edildiği, BSMV’yi banka ve bankerlerle sigorta şirketlerinin ödeyeceği, BSMV matrahının kural olarak 28. maddede yazılı paraların tutarı (lehe alınan para) olduğu, ancak kambiyo alım ve satım muamelelerinde matrahın kambiyo satışlarının tutarı olduğu, BSMV oranının kambiyo işlemlerinde binde bir, diğer işlemlerde %15 olduğu; ancak Bakanlar Kurulu’nun bu oranı bankalar arası mevduat muameleleri, bankalar ile 28.07.1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasası muameleleri ve diğer banka ve sigorta muameleleri için ayrı ayrı veya birlikte %1’e, kambiyo muamelelerinde ise sıfıra kadar indirmeye ve yukarıdaki oranları aşmayacak şekilde yeniden tespit etmeye yetkili olduğu, bu maddenin verdiği yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulu’nca Kambiyo muamelelerindeki BSMV oranının 01.05.2008’den itibaren sıfır olarak belirlendiği, anlaşılmaktadır.

Bu durumda, “Forex” işlemlerinin kambiyo muamelesi olarak kabul edilmesi durumunda satış tutarı üzerinden % 0 oranında BSMV hesaplanacak, aksi takdirde BSMV % 5 oranında hesaplanacaktır.

Görüldüğü üzere, öncelikle “Forex” işlemlerinin “kambiyo muamelesi” olup olmadığının belirlenmesi gerekir ki buradan da, “kambiyo muamelesi” kavramının irdelenmesi gereği ortaya çıkmaktadır.

Latince “Cambiare” kelimesinden kaynaklanan kambiyo kelimesi mali anlamda “iki ayrı ülke parasının birbiriyle değiştirilmesi” anlamına gelmektedir.

Türk Dil Kurumu kambiyo kelimesinin üç anlamını aşağıdaki gibi vermiştir.

1- İki ayrı ülke parasının birbiriyle değiştirilmesi,

2- Herhangi bir yerdeki bir alacağın tahsili, bir borcun ödenmesi veya bir yerden toplanan para ve para yerine geçen taşınabilir değerlerin başka bir yere aktarılması için yapılan işlemin bedeli,

3- Bu işlemin yapıldığı yer.

Yukarıda görüldüğü üzere, kambiyo kelimesi işlem, bedel ve yer olmak üzere üç farklı anlamda kullanılmaktadır. Banka ve sigorta muameleleri vergisi açısından ise kambiyo kavramının döviz, yabancı para anlamında kullanıldığı görülmektedir.

Mevzuatta ise, “Kambiyo” kavramının tanımını Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 2. maddesinin (h) bendinde bulmak mümkündür. Anılan Kararın 2. maddesinde, Döviz (kambiyo); “ Efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev'i hesap, belge ve vasıtaları,” olarak açıklanmıştır.

Hazine Müsteşarlığı tarafından Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği’ne verilen 09.01.2013 tarih ve 469 sayılı yazıda ise, 32 Sayılı Kararın yukarıda belirtilen 2. maddesindeki “döviz (kambiyo)” tanımına atıf yapılarak, “efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtaları” “kambiyo” tanımının spot ve vadeli işlemleri kapsayacak şekilde geniş şekilde düşünülmesi gerektiği, belirtilmiştir.

Öte yandan 89 Seri No’lu Gider Vergileri Kanunu Genel Tebliğinde ise, Banka, banker ve sigorta şirketleri tarafından yapılan fiziki teslimatlı döviz alış ve satış işlemleri, kambiyo işlemi olduğundan sıfır oranında BSMV'ye tabi olduğu, üzerinden BSMV hesaplanmayacağı, ancak nitelik itibariyle banka muamele ve hizmetleri kapsamında olduğu kabul edilen “Forex” işlemleri, dayanak varlıktaki fiyat değişimlerinden fiziki alım satım olmaksızın yararlanmayı amaçladığından, “kambiyo” alım satım işlemi olarak değerlendirilemeyeceği, bu nedenle “Forex” işlemleri dolayısıyla lehe alınan paraların tamamının %5 oranında BSMV’ye tabi tutulacağı, belirtilmiştir.

Bu açıklamadan da anlaşılacağı üzere, 89 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliği ile açıklanan “fiziki teslim” tanımı, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 2. maddesinin (h) bendindeki açıklama ile bu konuda yetkili olan Hazine Müsteşarlığı tarafından yapılan açıklama ile çelişmektedir.

Diğer taraftan, ortada “kambiyo işlemlerinin fiziki teslimat” ile sonuçlanmamasının “Forex”in “kambiyo işlemi” olarak dikkate alınamayacağını öngören yasal bir düzenlemeye de rastlamak mümkün değildir.

Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sının “Vergi Ödevi” başlıklı 73. maddesinin 3. fıkrasında, vergi, resim, harç ve benzeri mal yükümlülüklerin Kanunla konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı, hüküm altına alınmış ve hukuk devleti olmanın gereklerinden biri olan “Vergide Kanunilik” ilkesi benimsenmiştir.

Yine Anayasa’nın 7. maddesinde, yasama yetkisinin Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin olduğu, bu yetkinin devredilemeyeceği, hükmüne göre de, devlet vergilendirme yetkisini yasama organınca çıkartılacak kanunlar aracılığıyla kullanmaktadır.

6802 Sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun yukarıda sayılan maddelerinde, idarenin nispetler dışında bir düzenleme yapma yetkisinin bulunduğundan söz edilemeyeceği, ayrıca yasada düzenlenmiş olan bir konuda idari düzenleyici işlemle yasadaki düzenlemeye ters düşen farklı bir uygulama getirilemeyeceği bunun verginin kanuniliği ilkesi ile de bağdaşmayacağı açıktır.


Sevgi ve Saygılarımla,
 
İbrahim ÇİFTCİ
Yeminli Mali Müşavir
info@hisardenetim.com.tr

Sami OKUTAN
S.M.Mali Müşavir
info@hisardenetim.com.tr

3409 kişi tarafından görüntülenmiştir.

BİZE ULAŞIN

HD Hisar Denetim

Merkezefendi Mah. Mevlana Cad.Tercüman Sitesi A-2 Blok Kat:8 Daire:34 Cevizlibağ / Zeytinburnu / İstanbul

Tel : 0(212) 679 09 43

Faks : 0(212) 679 09 46

E-Posta : info@hdhisardenetim.com.tr

HİZMETLERİMİZ

SOSYAL MEDYA

© Copyright 2019 HD Hisar Denetim